• Biuletyn Informacji Publicznej

Stefan Żeromski

Stefan Żeromski urodził się 14 października 1864 roku w Strawczynie koło Kielc, w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Był synem Wincentego Żeromskiego i Franciszki Józefy z Kartelów. W 1871 roku rodzina Żeromskich osiadłą we wsi Ciekoty, które na zawsze pozostaną bliskie sercu Stefana Żeromskiego. W 1873 roku rozpoczął naukę w wiejskiej, elementarnej szkole w Psarach, by zdobytą tam wiedzę wykorzystać podczas egzaminów  wstępnych w 1874, do kieleckiego  Męskiego  Gimnazjum  Rządowego. W trakcie nauki  traci rodziców.  Najpierw umiera mu matka     w 1879 roku, zaś 4 lata później ojciec. Po śmierci rodziców Żeromski utrzymuje się głównie korepetycji. Z czasów gimnazjalnych pochodzą jego pierwsze próby literackie – wiersze, dramaty, przekłady z literatury rosyjskiej. Nad początkami twórczości młodego pisarza czuwał jego ulubiony nauczyciel, polonista – Antoni Gustaw Bem.  Literat zadebiutował  w roku 1882,  publikując 08.07.1882 – na łamach  „Tygodnika Miód i Powieść” (nr 27) ukazuje się tłumaczenie wiersza pt. Pragnienia Michała Lermontowa. Rok 1882 to także czas, kiedy Stefan Żeromski zaczyna pisać Dzienniki prowadzone systematycznie, aż do 1891 roku.

Trudności finansowe i kłopoty zdrowotne sprawiły, iż Żeromski nie uzyskał matury i jesienią 1886 roku wyjechał do Warszawy, gdzie wstąpił do Szkoły Weterynaryjnej. Były to jedyne studia, które mógł podjęć pisarz, bez zdanego egzaminu dojrzałości. Tu Żeromski swój czas oprócz nauce poświęca na spotkania młodzieży w kołach regionalnych oraz tajnym Związku Młodzieży Polskiej. Głównym celem nielegalnego ugrupowania było odbudowanie niepodległego i demokratycznego państwa polskiego w granicach sprzed rozbiorów. Udział w konspiracyjnych kołach  wykształciły w świadomości młodego, wówczas Żeromskiego, założenia ideologii polityczno – społecznej. Celem nadrzędnym miała być wolna, niepodległa Polska, a w niej biedny lud, który  poprzez pracę u podstaw zostanie wykształcony na świadomego, zaradnego polskiego obywatela.

Podczas  pobytu w stolicy  Żeromski  nawiązał  współpracę z  dwoma  czasopismami: „Głosem” oraz  „Tygodnikiem Powszechnym”, na łamach, których publikował swoje pierwsze utwory m.in. Ach, gdybym dożył tej pociechy. Stefan Żeromski swoje pierwsze publikował pod pseudonimami: Iksmoreż Józef Katerla, Maurycy Zych, Stefan Omżerski. W czasie pobytu w Warszawie, Żeromski cały czas udzielał korepetycji. Było to jego jedyne źródło utrzymania. Z powodu znikomego zarobku, pisarz dość szybko musiał porzucić studia, opuścić Warszawę i powrócić do dawnej pracy guwernera w szlacheckich dworach sandomiersko – kieleckich, podlaskich, lubelskich, łysowskich, jak również i nałęczowskich. To tu, podczas podbytu na kondycji u państwa Górskich, w 1890 roku poznał Stefan Żeromski swoją przyszłą żonę Oktawię z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową, której ojczym dr Konrad Chmielewski był dyrektorem nałęczowskich zakładów leczniczych. W 1892 roku Stefan Żeromski za namową swojej  żony Oktawii postanowił opuścić Polskę i wyjechał do  Szwajcarii. Tam  podjął pracę  zastępcy  bibliotekarza w Muzeum Polskim w Raperswilu. Czteroletnia praca w tejże instytucji pozwoliła dogłębnie poznać pisarzowi nieomal całą spuściznę ideową Wielkiej Emigracji. Pobyt w Rapperswilu pozwolił nawiązać nowe znajomości i kontakty. Zetknął się tam z pisarzami oraz działaczami politycznymi i społecznymi, m.in. Gabrielem Narutowiczem, Julianem Marchlewskim, Edwardem Abramowiczem. Latem 1896 roku Żeromski opuszcza Szwajcarię i powraca do Nałęczowa.  W 1897 otrzymuje  posadę w  Bibliotece  Ordynacji  Zamoyskich i przenosi się z rodziną do Warszawy, gdzie przebywa do 1903 roku. W tym czasie Żeromscy biorą czynny udział w życiu politycznym stolicy. Bywają na zebraniach radykalnej inteligencji, w których uczestniczy również m.in. Gustaw Daniłowski, Ludwik Krzywicki, Ignacy Matuszewski.

Z powodu problemów ze zdrowiem(chorował na gruźlicę) pisarz często wyjeżdżał do Zakopanego, zaś w 1902 roku odbył lecznicza podróż do Włoch. Rok 1904 to przełomowy moment w życiu ciągle borykającego się z problemami finansowymi pisarza. Wtedy to ukazują się Popioły­, powieść historyczna. Dzięki jej wydaniu sytuacja materialna Żeromskiego poprawiła się i wpłynęła na zmianę miejsca zamieszkania pisarza. Od tego czasu, na rok, autor Ludzi bezdomnych zamieszkał w Zakopanem, gdzie działał w organizacjach demokratycznych, był współtwórcą Towarzystwa Szerzenia Oświaty „Światło” oraz inicjatorem założenia Uniwersytetu Ludowego, W 1905 roku Żeromski wraz z żoną i synem Adamem (ur. w 1899 roku) powrócił do Nałęczowa,  gdzie za  pozostałą część  pieniędzy otrzymanych  za wydanie Popiołów  zaczął budowę „Chaty” – domu, w którym mieszkał i tworzył. Po roku 1909 Żeromski był zaangażowany w organizację Towarzystwa Pisarzy Polskich, uczestniczył w inicjatywie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego do kraju. W latach 1909-1912 roku pisarz przebywał wraz z synem i żoną Oktawią w Paryżu. Tu też spotkał Annę Zawadzka, kobietę, z którą od 1913 roku związał się na stałe. W tym też roku, we Florencji na świat przyszła córka Stefana Żeromskiego – Monika. Okres pierwszej wojny światowej to czas, kiedy pisarz bardzo mocno zaangażowany jest w sprawy kraju; pełnił m.in. funkcję oficera w krakowskim departamencie wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, zastępcy sekretarza w Naczelnym Komitecie Zakopiańskim. W roku 1918 spotkało pisarza niezwykle bolesne doświadczenie, a mianowicie śmierć syna. W tym samym roku literat został wybrany  przewodniczącym  Rady  Narodowej  Rzeczypospolitej  Zakopiańskiej.  W 1919 roku  wraz z nową  rodziną zamieszkał w Warszawie, gdzie w 1920 roku został wybrany na pierwszego prezesa Zawodowego Związku Literatów Polskich.  Przebywał po raz pierwszy nad odzyskanym przez Polskę morzem, w Orłowie. W maju udał się ma Powiśle i Warmię, by wraz z Janem Kasprowiczem i władysławem Kozickim wziąć udział w akcji przedplebiscytowej. Przewodniczył Towarzystwu Przyjaciół Pomorza. Lata 20. w życiu Zeromskiego to okres starań o przyznanie literackiej Nagrody Nobla. Jednak opublikowanie w 1922 roku Wiatru od morza, sprawiło, iż otrzymał ją Władysław Stanisław Reymont. Ostatnie miesiące życia spędził w mieszkaniu na Zamku Królewskim. Tuż przed śmiercią, w 1925 roku z inicjatywy  Stefana Żeromskiego powstaje polski oddział Pen – Clubu, którego pisarz zostaje prezesem. Żeromski umiera 20 listopada 1925 roku w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko – reformowanym. Pożegnalne utwory poświęcili mu m.in. Władysław Broniewski, Mieczysław Jastrun, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska – Jasnorzwska, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Leopold Staff.

Utwory:

1882

  • 08.07.1882 – na łamach „ Tygodnika Miód i Powieść”(nr 27) ukazuje się tłumaczenie wiersza „Pragnienia” Michała Lermontowa
  • 12.08.1882 – na łamach „ Przyjaciela Dzieci” (nr 32) ukazuje się „ Piosnka Rolnika”

1889

  • 28.01.1889 „Głos”– druk nowelki „Psie prawo”
  • 17.07.1889 „Gazeta Kielecka”( nr 56) –„ Echa krakowskie” (anonimowy druk)

1890

  • 15-17.07 1890– „ Nowa Reforma”( nr 160-162) – nowela „Niedobitek”, podtytuł Wspomnienie; nowela podpisana pseudonimem Stefan Omżerski
  • 13.09.1890–„ Głos” (nr 37) recenzja książki „ Hrabia August, notatki i wrażenia”

1891

  • 17.01.1891 – „ Głos”(nr 3) – nowela z cyklu „ Odruchy” pt. „ Po Sedanie”
  • 24.01.1891 – „ Głos”(nr 4) – nowela z cyklu „Odruchy” pt. „ Złe przeczucie”
  • 31.01. 1891 – „ Głos”(nr 5) – nowela z cyklu „ Odruchy” pt. „ Pokusa”
  • 07.02. 1891 – „ Głos”(nr 6) – szkic etnograficzny „ Mękale”
  • 04.1891 – „ Głos” (nr 14) – nowela „ Ananke”
  • 13-27.06. 1891” Głos”– nowela „ Siłaczka”
  • 08-15. 08. 1891 „ Głos” (nr 32-33) – nowela „Zapomnienie”
  • 03.10.1891 „ Głos” (nr 40)– nowela z cyklu „ Odruchy” pt. „ Cokolwiek się zdarzy, niech uderzy we mnie”

1892

  • 01.02. 1892 „ Głos”(nr 1) – nowela „Niedziela”
  • 29.10.1892 „ Głos”( nr 44) – nowela „Zmierzch”

1893

  • Od 07.01. 1893 – „Głos”( nr 1-12) – opowiadanie „ Oko za oko”

1894

  • 03- 31.03.1894– „Głos” ( nr 9-13)-nowela „Dr Piotr”
  • 10.08.1894” Słowo Polskie” ( nr 14-15)- nowela „ Rozdziobią nas kruki, wrony” pod pseudonimem Maurycy Zych; podtytuł „Bajka”
  • 11.11. 1894 „Przegląd Poznański”(nr 33)-przedruk noweli „Rozdziobią nas…

1895

  • 05.01- 12.02–„ Nowa Reforma” (nr 4-35)- przedruk noweli „ Mogiła”
  • Lato– ukazują się w wydaniu książkowym „ Rozdziobią nas kruki, wrony. Obrazki z ziemi mogił i krzyżów” Znajdują się tu nowele: „Mogiła”, „Źródło”, „W sidłach niedoli”, „Poganin”, „Do swego Boga”.

1896

  • 22.02.-25.04. 1896 – „ Głos” (nr 8-17) – druk noweli „ O żołnierzu tułaczu” (na końcu noweli dopisek: Lucerna, luty 96)
  • 10-17.10. 1896 –„ Prawda” ( nr 41- 42)- nowela „ Tabu”
  • 05-12.02.1896 – „ Głos” ( nr 49-50)–nowela „O bracie leśnym”
  • 25.10- 01.11– „ Przegląd Poznański” – przedruk noweli „Tabu”

1897

  • 24.04- 09.10. 1897– „ Głos” ( nr 17-41) –„ Promień” (wspomnienia kieleckie, zwłaszcza z pobytu latem 1890-1896)
  • 07.08- 24.09. 1897 – „ Nowa Reforma” (nr 150- 217)- druk „Syzyfowych prac”, pseudonim Maurycy Zych
  • Jesień (prawdopodobnie październik) – wydanie książkowe „ Syzyfowych prac” podtytuł, powieść współczesna – jako debiut Lwowskiego Towarzystwa Wydawniczego

1898

  • „Tygodnik Ilustrowany” ( nr 1-2) – nowela „ Cienie”
  • 1. poł. lipca 1898- druk „Żeromski Stefan, Utwory powieściowe” : „O żołnierzu tułaczu” , „Tabu”, „Cienie”, „Kara”, „Legenda o bracie leśnym”, „Promień”; drukarnia Wacława Anczyca
  • pocz. lipca- koniec września –„ Kurier Lwowski”- ukazuje się „ Promień”

1899

  • Początek roku- druk pierwszego aktu dramatu” Grzech”, w książce „ Prawda”
  • Przełom listopada i grudnia – druk „Ludzi Bezdomnych”

1900

  • 10-17.10. 1900– „ Prawda” ( nr 45-46) – druk „ Godziny”
  • 22.11.1900– „ Przegląd Zakopiański” ( nr 47) ukazuje się utwór „ O synu mój” – zawiera on 7 fragmentów z wydanego nieco później poematu prozą „ Aryman mści się”

1901

  • Luty- „ Ateneum” T.1, z. 1, s. 309 I nast. – „ Aryman mści się”
  • Maj – „ Krytyka”( t. 1. z. 5, s. 292 i nast. ; z.6 , s. 376 i nast.)- przedruk „ Aryman mści się”

1902

  • 04.1902- „ Krytyka” z. 4 – druk „ Godziny”
  • 07.06.1902 -26.12.1903- „ Tygodnik Ilustrowany” ( nr 23- 52) – Druk „Popiołów”

1903

  • 13.12.1903 – Wydanie w Monachium książkowej wersji” Popiołów”
  • połowa grudnia- niemieckie tłumaczenie „ Rozdziobią nas kruki, wrony”

1904

  • przed 20.01.1904- książkowe wydanie „ Popiołów”- pełny tytuł „ Popioły, powieść z końca XVIII i pocz. XIX w. „ nakład Gebehner i Wollf
  • styczeń lub luty – książkowe wydanie „ Aryman mści się”
  • koniec roku – pierwodruk „ Echa Leśne” w Kalendarzu Robotniczym PPS na 1905 r.

1905

  • styczeń– „ Krytyka” „ Echa leśne”

1906

  • 22.04.1906” Gazeta Wileńska” ( nr 43) – proza poetycka „ Zemsta jest moją…”
  • ( przedruk w „ Krytyce”)
  • 05.1906– „ Powieść o Udałym Walgierzu”
  • 02.10. 1906- 22.02.1908 – na łamach „ Nowej Gazety” zaczynają ukazywać się „Dzieje grzechu”

1907

  • Styczeń- „Krytyka”(t.1, s. 22-26) –„ Nokturn”, wydany pod pseudonimem Maurycy Zych
  • 01.02. 1907- 03.01.1908 – na łamach „ Nowej Reformy” ukazują się „ Dzieje grzechu”; nie ukończono druku, gdyż pojawiło się wydanie książkowe,
  • Wiosna– książka „ Na nowa szkołę”- dochód ze sprzedaży przeznaczono na budowę szkoły- ochrony wiejskiej w Nałęczowie
  • Od 01.10 – „ Kurier”( nr228-232) – nowela „ Z odczytem”

1908

  • Początek roku – ukazują się „ Dzieje grzechu, powieść”- wydanie książkowe
  • Styczeń – „ Sfinks” ( z. 1) – opublikowanie szkicu „Magdalena” ( wrażenia z widzianego w kościele neapolitańskim obrazu Ribery)
  • Luty – „ Sfinks”( t.1, s. 201-203) – Odezwa do młodzieży pt. „ Młodości” (w późniejszym czasie włączona do utworu – „Słowo o banosie”
  • 01.02. – „ Witeź”( -czasopismo; z.1) początkowy fragment „ Słowa o bandosie”- do zwrotu:„ …z zanadrza noża skrytobójcy”
  • Od 12-14.02. 1908 – „ Kurier Litewski”( nr 25-27) przedruk „ Echa Leśne”

1909

  • 15.06. 1909- druk „ Róży” pt. „ Józef Katerla, Róża, dramat niesceniczny”

ponowne wydanie „ Syzyfowych prac”- zmieniony tytuł „ Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace”

Utwory

1910

  • czerwiec – druk dramatu pt. „ Sułkowski”

1911

  • 15.01 i 15.03–„ Bulletin Polonais” ( nr 270, 272) – „Duma o hetmanie „ – po francusku
  • Listopad – Książka Żeromskiego „ O przyszłości Raperswilu”

1912

  • Czerwiec – druk „ Urody Życia”- powieść w dwóch tomach
  • 07.09.- 30.11.1912- w paryskim piśmie” La Vie” ( nr 21-41) ukazuje się przekład „ Urody Życia”
  • 1912 – Lwów– wybór nowel Stefana Żeromskiego w języku ukraińskim
  • 16.10.1912– zaczyna ukazywać się w lwowskiej „ Gazecie Wieczornej” (nr 941)– druk ukończono 18.02.1913( nr 1147)
  • Koniec 1912– ukazuje się drukiem „ Wierna rzeka, klechda”; winietę do utworu zaprojektowała Anna Zawadzka

1913

  • Wydanie książkowe „ wiernej rzeki” ( Łośna- Łosośna- rzeka; stacja kolejowa, Ruda Zajączkowska)
  • 04.10.1913– druk „ Urywka” z „Wszystko i nic” w tygodniku dla młodzieży „ Z bliska i daleka”

1914

  • Od 21.04 do 14.08 1914 –krakowski „Naprzód” ( nr 90 – 192)
  • Od kwietnia do lipca „Sfinks” –druk powieści „ Walka z szatanem”; druk powieści w obu pismach przerywa wybuch wojny.
  • 21.10- 11.11.1914– „ Nowa Reforma”( nr 469- 508)- druk „Wszystko i nic”

1915

  • powstaje” Sen o chlebie”
  • 28.08.1915 – Odczyt pt. „ Literatura a życie polskie”

1916

  • Styczeń – „ Myśl Polska” – fragment „ Wszystko i nic”(pierwodruk w „ Nowej Reformie” w 1914r.)
  • 15.02.1916– „ Nowa Reforma”( t.III, z. 2)- zaczyna ukazywać się „ Zamieć”
  • 12.04- 22.08. 1916 ( nr 185- 420)– „Nowa Reforma” – „ Zamieć”
  • 24.02- 16.03.1916 – „ Kurier Lwowski”( nr 99-138)- ukazuje się szkic „ Literatura  a życie polskie”
  • Wiosna – opublikowanie tomiku „ Sen o szpadzie i sen o chlebie” – nakładem Księgarni Podhalańskiej ( w tomiku znajdują się następujące utwory: „Sen o szpadzie”, „Nagi bruk”, „Nokturn”, „Z odczytem”, „Zemsta jest moją…”, „Nullo”, „Literatura a Zycie polskie”, „Sen o chlebie”)
  • Lato 1916– ukazuje się „ Nawrócenie Judasza”- pierwszy tom „Walki z szatanem”
  • 09-10.1916– ukazuje się powieść „ Zamieć” – drugi tom „Walki z szatanem”

1918

  • 27.03.1918(z.1i 2) –ukazuje się szkic Żeromskiego „Wisła”
  • Marzec- kwiecień 1918- rozprawa pt. „ Projekt Akademii Literatury Polskiej”
  • Maj lub początek czerwca- ukazuje się „ Wisła”
  • Koniec roku– druk „ Początek świata pracy”

1919

  • Początek roku – „ Wszystko i nic” ( Popiołów sprawa druga); fragment( utwór ten, drukowany –poprzednio w czasopismach, miał być częścią wielkiej powieści o powstaniu listopadowym
  • Wiosna 1919– ukazuje się „ Charitas” trzeci tom trylogii pt. „Walka z szatanem”   (Charitas zawiera wiele spostrzeżeń i wspomnień pisarza z okresu wojny)
  • 30.03- 10.04.1919– „ Przegląd Polsko – Bułgarski”( nr 6-7) – „Rozdziobią nas kruki, wrony”- w języku bułgarskim
  • 29.06-06.07. 1919 –„ Placówka”( nr 22-23)- lwowski tygodnik– druk „ Na broń”- wspomnienie wizyty u Wyspiańskiego w 1905 r.
  • 26.07.1919– „ Tygodnik Ilustrowany” ( nr 30)- ukazuje się artykuł „ Francja”- hołd Żeromskiego dla żołnierzy francuskich, poległych w pierwszej wojnie światowej
  • Lato 1919– ukazuje się broszura „ Organizacja inteligencji zawodowej”
  • 20.11.1919 – „ Kurier Warszawski” ( nr 321) –odezwa Żeromskiego „ O odzież ciepłą dla żołnierza”

1920

  • 15.05.1920 – „Światło”( z. 12-13)- druk opowiadania „ Wybieg instynktu”
  • Czerwiec 1920 – „ Nowy Przegląd literatury i Sztuki”(nr 1) – druk noweli „Złe spojrzenie”
  • 03.07 -26.07. 1920 – „ Kurier Lwowski” ( nr 162- 182) –druk „ Złe spojrzenie”
  • 09.1920 – ukazuje się „Inter Arma”
  • „Niech żyje sprawa Spisza” – Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego za lata 1919-1920
  • Jesień 1920 – ukazuje się wydanie książkowe dramatu „ Ponad śniegiem bielszym się stanę”- utwór z dedykacją: „ Panu Januszowi Osterwie, niezrównanemu artyście i reżyserowi”

1921

  • •    Kwiecień- czerwiec– „ Skamander” (t.II,z.7-9)– ukazuje się prolog „ Biała rękawiczka”
  • •    Późna wiosna– książkowe wydanie „ Białej rękawiczki”
  • •    Jesień– pierwszy tom wyboru opowiadań i fragmentów powieści pt. „Dla młodzieży”
  • •    Szwedzki przekład „Wiernej rzeki”

1922

  • Kon.03- pocz. 04 – ukazuje się „ Wiatr od morza”; Warszawa- Kraków, wyd. Mortkowicz
  • 09.04. 1922– „ Dziennik Poznański” (nr 82) i15.04.1922– „Tygodnik Ilustrowany”   (nr 16)– „ Odezwa w sprawie ociemniałych”
  • Szwedzki przekład „ Urody życia”
  • Jesień– ukazuje się Pierwszy tom „ Pism wybranych” Józefa Konrada Korzeniowskiego z przedmową Stefana Żeromskiego
  • W książce „ Pamięci W. Feldmana” ukazuje się szkic Żeromskiego pt.  „ Wspomnienie”
  • Ukazują się „ Pisma Stefana Żeromskiego”- powieści historyczne – „Popioły”
  • Grudzień 1922( z datą 1923) – ukazuje się „ Snobizm i postęp”

1923

  • 08.02. 1923- Ukazuje się dramat „ Turoń”
  • Od 31.03-09.04 1923 – „ Gazeta Administracji i Policji Państwowej” ( nr 14-24) – nowela
  • „Pavoncello”
  • 24.04.1923 –„ Kurier Warszawski”( nr 113) – ukazuje się artykuł Stefana Żeromskiego „ Ku czci Franciszka Nullo”
  • Początek lata( czerwiec- lipiec?) – ukazuje się tom „ Pomyłki”
  • Lipiec- sierpień – „Pani”(nr 7-8)- fragment nowego utworu pt. „ Hel w lipcu”
  • Jesień – szwedzki przekład „ Popiołów”
  • 21.10.1923– ukazuje się „ Międzymorze”
  • Dalsze tomy „ Pism” Żeromskiego:
- utwory dramatyczne( t.1 i 2) – „ Róża” i „ Sułkowski”
- powieści współczesne: „ Ludzie Bezdomni”

1924

  • Koniec lata 1924–druk dramatu „ Uciekła mi przepióreczka”
  • Późna jesień – „ Przedwiośnie”( Żeromski kończy pisanie powieści 21.09.1924 r.)

1925

  • Początek roku – „Almanach Biblioteki Polskiej”( na rok 1925)– „Puszcza Jodłowa”
  • Marzec– „ Podoficer”( nr 1)– szkic „ Śląski i Wilczek”
  • 19.04.1925– „ Echo Warszawskie” – ukazuje się „ Wilga”, która miała wejść do planowanego zbioru „Elegie”
  •  „Słońce”( nr 13-14); pismo dla dzieci – „Wilga”
  • Koniec roku: ukazuje się książka Ferdynanda Kurasia „Przez ciernie życia” (Przeżycia osobiste i wspomnienia od lat najmłodszych, aż po wybuch wojny w 1914 r.) z przedmową Stefana Żeromskiego

Nowe tomy „Pism zbiorowych” – utwory publicystyczne:
1. „Bicze z piasku”(tom pod tym tytułem ukazał się pierwszy raz, w jego skład weszły następująceutwory: Początek świata pracy, Organizacja inteligencji zawodowej, Drożyzna i zamoyszczyzna , Nowa Warszawa
2. „Inter arma”
3. „Projekt Akademii Literatury Polskiej”
4. „Snobizm i postęp”

 

CYTATY:

  • Człowiek – jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno
  • To rzecz szczególna, że z Polakiem wszystko zrobić można pochwałą, nic naganą…
  • Wyniosła duma potrzebna jest człowiekowi jak kij: służy do podpory i do obrony
  • Mieć w rękach swych możność wyprowadzenia z nagiej ziemi czegoś tak tajemniczego, cudnego w swej budowie, w swym życiu i śmierci, jak kłos pszeniczny, nie jestże to być współtwórcą cudu?
  • Każdy ma swoje miejsce ulubione w dzieciństwie. To jest ojczyzna duszy
  • Uczucie miłości dla narodu swego jest niepojęte a niespożyta, tak samo, jak uczucie miłości dla rodziców i  rodziców dla dzieci
  • Moja ludzkość to Polacy, mój wszechświat – to moja ziemia, a mój Bóg-to Ojczyzna…
  • Pierwiastek dobra leży w naturze naszej jak główny atom istnienia.
  • Wszystkim rządzi przypadek, szczęście, kaprys doli.
  • Lot bez skrzydeł sprowadza zawsze upadek, a lot z cudzymi skrzydłami musi rzucić w błoto poniżenia wcześniej czy później.
  • W wielkim mieście tak dobrze można zdziczeć jak w wielkim lesie.
  • Żadnego piękna absolutnego nie ma.
  • Dzieło sztuki powstające powinno być wyższe nad wszystko, co dotąd było, musi zwalczyć wszystko, co było, wznosić się ponad całą przeszłością.
  • Muzyka –  to najlepsza towarzyszka i opiekunka nasza. Bez niej myśl nie miałaby skrzydeł. (…)A gdy dusza boli – muzyka występuje jako dobra siostra.
  • Sztuka – to oszukiwanie, lecz jeśli oszukuje tak, że aż współczujesz biednym wkracza w granicę mistrzostwa.
  • Walka z miłością to walka niemal z życiem, bo miłość jest życia rdzeniem.
  • Ażeby zrozumieć dobrze kobietę, którą się kocha, trzeba być prowadzonym przez nią po drodze, która prowadzi do szaleństwa…
  • Kochając – nie warto i po prostu nie można wdawać się w rozumowanie i refleksje. Logika miłości z logiką rzeczywistą nie może zgodzić się nigdy.
  • Diabli stworzyli piękność, gorąco, półzmroki, pocałunki, pieszczoty. Potem wołają: ach, ty nieuczciwy!
  • Kochać – to do grobu, do ostatniej kropli krwi, szalenie, boleśnie, nerwowo, całym sercem, całym uczuciem, całym życiem, bez refleksji, bez rachuby – to nie jest nic złego. To nieraz boli szatańsko, ale daje czuć, że ty masz w piersi serce(…)Ze ty masz pełną pierś uczucia
  • Kobiety lubują się w ładnych wyrazach splecionych nad ich czołem. Wieniec taki przyjmują nawet od emerytów…
  • Moralność mieści się we wzroku, a zależy od słońca
  • Kochając i tęskniąc jesteśmy jakby na innym świecie, na którym bywa się w życiu raz jeden.
  • Los rzuca czasem natury dobre w las okoliczności  złych i tworzy tym sposobem dwulicowość ludzi.
  • Miłość jest najzupełniej równą minucie wrażenia, jakiego doznaje się na widok wschodu słońca. Ogarnia człowieka niezmierna niecierpliwość, powstająca stąd, że nie wiemy, co się z nami dzieje.
  • Pierwiastek dobra leży w naturze naszej jak główny atom istnienia. Wierzę w to – i kocham ludzi.
  • Cnota jeżeli jest sobą, tonie może mieć nagrody. Jest sama z siebie i dla siebie jak zdrowie.
  • Życia w kozie nie zamkniesz.
  • Nie bohatera otaczaj pieczą lecz sprawę.
  • Poezja-wielkie spoidło osamotnionych ludzi na ziemi, wielka pociecha dusz nieszczęśliwych.
  • Nauka jest jak niezmierne morze(…) Im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony.
  • Muzyka jest to wyłom, przez który dusza leci czasem w regiony wolności.
  • Moja ludzkość to Polacy, mój wszechświat – to moja ziemia, a mój Bóg – to ojczyzna z tym wszystkim, co się w tym wyrazie zamyka.
  • Przyjaźń wygląda przy uczuciu do kobiety, jak świeca łojowa przy świetle elektrycznym
  • Nauka to strażnica każdego kroku człowieka, nauka to rozkoszna jakaś kraina, w której błądzisz i nie znasz jej rozkoszy…
  • Jest to bowiem siła, rola i zadanie prawdziwej i wielkiej poezji, iż ludzi, których na ziemi wszystko rozdziela, różni i od siebie odtrąca (…) na nowo łączy w jedno i samo tylko ludzkie serce w nim odsłania
  • Porzucam Kielce. Czy wrócę tu jeszcze kiedy-nie wiem. Może nigdy (…)Wrócić do Kielc człowiekiem wielkim-myśl piękna. Ozłocić te mury blaskiem swego imienia.
  • Kielce! Tyle lat, taka nieskończoność przypomnień, epizodów, taka mnogość przeżytych lat…
  • Marzę tylko o tym, bym mógł podróżować. Jest to mój złoty sen. Podróżować, czytać i pisać.
  • Poeta jest to odmiana człowieka, w której do starości żyje dziecko, – lecz sam on dzieckiem nie jest.

Źródło: http://zeromski.mnki.pl

Skip to content